De Onomatopee

[Kool Thing]

Ik vraag me af of geweerschoten in het Frans altijd 'Crack' zijn? 

 

Hieronder een Franse versie en een 'vertaling'

 

[marioboon]

In ieder geval nooit een "k" als eerste letter.

[Olav]

In ieder geval nooit een "k" als eerste letter.

 

Je bedoelt voor geweerschoten?

Onomatopeeën met een"k" zijn anderzijds wel gebruiktelijk in franstalige strips. 

Ik heb even een Clifton/'7 jours pour mourir' doorbladerd:

.

.

.

Dit is er wel eentje met een c:

.

 

Men zou denken dat mogelijk de originele platen in het nederlands werden getekend en enkel de 'klik' vertaald naar het frans 'clic.

Maar hie zie je toch dat de originele plaat in het frans is, met onomatopeeën met een "k": http://en.2dgalleries.com/art/clifton-7-jours-pour-mourir-37954

[lukoste]

Eigenlijk nooit over nagedacht, maar volgens Catawiki:

 

De bekendste toepassing van de onomatopee vindt men in het stripverhaal. Veel striptekenaars zoeken naar zo origineel mogelijke vormen. Natuurlijk kan dat in een vertaling problemen geven. Onomatopeeën blijken namelijk niet universeel.

• Blerk (als er iets valt bij De familie Doorzon, eigenlijk in alle strips van Gerrit de Jager)
• Reldekedel (idem, bij De Generaal van Peter de Smet - behalve bij het gebruik van de splinterbom, deze klinkt alssplinterdesplint)
• Knots (als Suske en Wiske tegen elkaar aan botsen)
• Blab (geluid dat de Teletijdmachine van Professor Barabas maakt)
• TSJRRRRAAAAAAKKKKK (Asterix en zijn dorpsgenoten die de Romeinen aanvallen)
• VROAAA (geluid van de raceauto's in de strip Michel Vaillant)
• VRÔÔÔÔT (geluid van een scheet in de strips van Urbanus)

 

Dit kan best een leuk topic worden.

[marioboon]

Je bedoelt voor geweerschoten?

Onomatopeeën met een"k" zijn anderzijds wel gebruiktelijk in franstalige strips. 

 

Men zou denken dat mogelijk de originele platen in het nederlands werden getekend en enkel de 'klik' vertaald naar het frans 'clic.

Maar hie zie je toch dat de originele plaat in het frans is, met onomatopeeën met een "k": http://en.2dgalleries.com/art/clifton-7-jours-pour-mourir-37954

 

Kijk es aan!

Ik heb al een aantal strips in het Frans "omgezet" en "Krak" werd altijd "crac".

 

Nu, je hebt wel maar 1 stripvoorbeeld gegeven, dus ik heb nog meerdere voorbeelden nodig om mijn mening helemaal te herzien ;-)

[marioboon]

•  
• VROAAA (geluid van de raceauto's in de strip Michel Vaillant)
• VRÔÔÔÔT (geluid van een scheet in de strips van Urbanus)

 

Ik ruik een crossover ;-)

[TDPB]

Misschien was Turk er zich van bewust dat zijn pagina's ook in het nederlands moesten verschijnen, en gebruikte hij daarvoor de k-versies (goed in beide talen).

Meestal was het voor de tekenaars de regel dat ze onomatopeeën die in beide talen hetzelfde waren in kleur konden tekenen, en dat onomatopeeën die vertaald moesten worden in het zwart moesten tekenen.

[TDPB]

Nu, je hebt wel maar 1 stripvoorbeeld gegeven, dus ik heb nog meerdere voorbeelden nodig om mijn mening helemaal te herzien ;-)

 

 

 

 

Zo te zien heb je al die aanpasmoeite voor niets gedaan.

[Olav]

Misschien was Turk er zich van bewust dat zijn pagina's ook in het nederlands moesten verschijnen, en gebruikte hij daarvoor de k-versies (goed in beide talen).

Meestal was het voor de tekenaars de regel dat ze onomatopeeën die in beide talen hetzelfde waren in kleur konden tekenen, en dat onomatopeeën die vertaald moesten worden in het zwart moesten tekenen.

Ik heb ooit ergens gelezen dat de tekenaars die onomatopeeën als een last begonnen te ervaren omdat het zoeken was naar onomatopeeën die in alle talen aanvaardbaar waren. Want voor de vertaling werden de tekeningen niet verbeterd omdat dit niet alleen de oorspronkelijke compositie en inkleuring van de tekeningen zou verstoren, maar vooral te veel tijd zou vragen om het allemaal netjes te doen. Ik heb zo niet onmiddellijk voorbeelden bij de hand waar ze wél vertaald werden.

 

Of de onomatopee in het zwart getekend was of niet maakt niet uit. Ook als de onomatopee in het zwart getekend was maakt ze deel uit van de tekening en moest de tekening dus verbeterd worden. Dat is altijd moeilijker dan de tekst in een ballon.

 

(Dit neemt niet weg -al valt dit buiten deze topic- dat sommige vertalingen van ballonteksten bijzonder slecht, slordig en respectloos werden uitgevoerd. Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan iets oudere Lucky Luke of Robbedoes albums...Dit is trouwens een van de redenen om strips beter in hun originele versie te lezen.)

[TDPB]

Of de onomatopee in het zwart getekend was of niet maakt niet uit. Ook als de onomatopee in het zwart getekend was maakt ze deel uit van de tekening en moest de tekening dus verbeterd worden. Dat is altijd moeilijker dan de tekst in een ballon.

 

Dat is even moeilijk. En aangezien indertijd enkel de zwartfilm aangepast werd bij het drukken in verschillende talen was dat ook de enige mogelijkheid om iets te veranderen. Vandaar dat je soms een onomatopee ziet waarbij er in kleur bijvoorbeeld crak staat maar waar de zwarte omlijning van de letters is aangepast er er krak staat.

[dirk (monsieur toupet)]

In de nieuwe 'Seuls' in Spirou lees ik volgende met een K:

KLANG

KRII

KRAK

In een Frans woordenboek past de sectie K op één bladzijde, maar in klanknabootsingen is de K wel goed vertegenwoordigd. Misschien net omdat die K voor een franstalige een wat exotische letter is.

 

In die Lanfeust valt me op dat er niet echt sprake is van klanknabootsingen:

FFFOUET = ZZZWEEP, ok hier ziet nog wat klanknabootsing in.

FOUILLE FOUILLE = ZOEK ZOEK

PLANT

Is dat iets dat komt overgewaaid uit manga? (ik ken enkele mangaka die het ook doen)

Ik vind het een spijtige evolutie. Een mooie klanknabootsing is toch toffer.

[Peter Motte]

Klanknabootsingen zijn typisch Japans, al zou ik niet al hun klanknabootsingen klanknabootsingen noemen.

Ze onderscheiden twee typen:

- echte klanknabootsingen, zoals "klop-klop" voor het geluid dat je maakt als je op een deur klopt

- andere klanknabootsingen, voor zaken die eigenlijk géén geluid maken.

Volgens mij is het in werkelijkheid anders.

Ze hebben een grote groep allitererende tweeledige woorden waarvan het tweede deel een herhaling van het eerste deel is, en die groep bestaat uit twee groepen:

- klanknabootsingen

- andere

 

Voorbeelden:

ガンガン (gan-gan): het geluid dat een bel maakt, wat wij dus als "ring-ring" zouden vertalen. ガンガン kan trouwens ook gebruikt worden om op een deur te kloppen, wat bij ons "klop-klop" is. Je moet dus voorzichtig zijn als je Japanse onomatopiea vertaald.

 

プンプン (bun-bun): dat is een onomatopeia dat wordt gebruikt om aan te duiden dat iemand kwaad is.

 

じりじり (jiri-jiri): geeft aan dat iemand ongeduldig is.

 

ぴかぴか (pika-pika): geeft aan dat een voorwerp glanst. Ik heb nog nooit een voorwerp geluid horen maken omdat het glanst.

 

きらきら (kira-kira): twinkelen, bijv. van sterren. Al ooit een ster horen twinkelen?

 

Gewoonlijk worden de Japanse klanknabootsingen in twee groepen verdeeld, maar soms vind je ook drie groepen.

Als het twee groepen zijn, heb je de echte geluiden en de "valse" geluiden, en als het drie groepen zijn gaat het om echte geluiden door mensen, echte geluiden door dieren, en de "valse" geluiden.

 

In het geval van Lanfeust zou het me niet verbazen als het invloed uit manga is. Er zijn minstens vijf "mangaversies" van Lanfeust gemaakt, nl. "Lanfeust Quest".

 

Overigens hebben wij bijv. "murmelen". Dat is eigenlijk hetzelfde type woord: mur-mel. Laat je niet misleiden door die -r- en -l-, en die -e- is gewoon een verdofte versie van de -u-.

 

Een ander Nederlands voorbeeld is "murmureren", dat wel afgeleid is van het Franse "murmurer". "Murmureren" is een negatief woord, en het betekent: "uit onvrede rumoerig zijn". Voorbeeld: De massa murmureerde nukkig.

Soms vind je voor "murmureren" als synoniem "morren", maar dat is niet helemaal correct.

 

Over dat "twinkelen": zelfs al heeft nog nooit iemand een ster horen twinkelen (wat niet betekent dat sterren geen geluid maken, maar dat is een andere kwestie), toch kunnen we er ons een geluid bij voorstellen: een lichte, hoge tik of tikken. Dat wordt wel eens in films gebruikt, zowel in kinderfilms als in komische films.

 

Over het geluid van sterren: er doen zich op sterren heel lage bromtonen voor. We kunnen die natuurlijk niet horen omdat 1) er tussen ons en die sterren een vacuüm is, waarin geluid zich niet voortplant, 2) die tonen veel te laag zijn om voor ons hoorbaar te zijn.

Aangezien een ster materie is, en geluidsgolven trillingen zijn die zich in materie voortplanten, brengen sterren dus geluid voor. Doordat sterren ook erg groot zijn, hebben ze een enorm grote 'klankkast', waardoor die geluiden zeer laag kunnen zijn. Er kan geen woofer tegenop.

[Bonte]

ぴかぴか (pika-pika): geeft aan dat een voorwerp glanst. Ik heb nog nooit een voorwerp geluid horen maken omdat het glanst.

Pika pika Pikachu

 

 

In films hoor je het ook, dan gebruiken ze het geluid van een glas voor iets wat glanst.

[TDPB]

Je moet dus voorzichtig zijn als je Japanse onomatopiea vertaald.

 

Ik ben (eindelijk) Nausicaa van de vallei van de wind aan het lezen, en dat staat vol met japanse tekens. Blijkbaar had de vertaler/uitgever om de een of andere reden geen zin om alles wat niet in een ballon staat te vertalen. Zeer verwarrend om te lezen, want je hebt als Nederlandstalige lezer het gevoel dat je al dan niet belangrijke informatie mist.

[Peter Motte]

In vertaalde manga wordt soms staan naast de Japanse tekens de vertaling van de onomatopei in kleinere tekens afgedrukt.

[Safetyboy]

 

 

 

 

 

Zo te zien heb je al die aanpasmoeite voor niets gedaan.

 

Die "Frakass" komt ook stukken agressiever over (qua woordbeeld) dan "Fracasse"

[Peter Motte]

Eigenlijk nooit over nagedacht, maar volgens Catawiki:

 

De bekendste toepassing van de onomatopee vindt men in het stripverhaal. Veel striptekenaars zoeken naar zo origineel mogelijke vormen. Natuurlijk kan dat in een vertaling problemen geven. Onomatopeeën blijken namelijk niet universeel.

Logisch, als het "zo origineel mogelijke vormen" van de auteur zijn.

[Peter Motte]

Wie slaat er daar zo op Guust?

[Yan]

Iemand enig idee of er een vertalend woordenboek voor onomatopeeën bestaat ?

[marioboon]

 

 

Zo te zien heb je al die aanpasmoeite voor niets gedaan.

 

Zolang ik er maar voor betaald ben ;-)

[Olav]

Dat is even moeilijk. En aangezien indertijd enkel de zwartfilm aangepast werd bij het drukken in verschillende talen was dat ook de enige mogelijkheid om iets te veranderen. Vandaar dat je soms een onomatopee ziet waarbij er in kleur bijvoorbeeld crak staat maar waar de zwarte omlijning van de letters is aangepast er er krak staat.

Dat bedoelde ik eigenlijk: je hebt meer speelruimte om tekst in een ballon te verbeteren dan een onmomatopé in de tekening.

[Yan]

Dat bedoelde ik eigenlijk: je hebt meer speelruimte om tekst in een ballon te verbeteren dan een onmomatopé in de tekening.

Niet volledig mee eens, onomatopeeën krijg je in het om het even welke taal op dezelfde plek (je kan het woord ook 'rekken'). In een tekstballon zit je gevangen in een oppervlakte met veel minder 'speelruimte'. Bij vertalingen kan dat heel tricky zijn, mijn ervaring is dat om hetzelfde te vertellen je doorgaans voor Frans meer ruimte nodig hebt dan voor Nederlands, voor Engels is het dan dikwijls minder.

[Olav]

Wat ik bedoel is dit:

Stel je hebt een onopmatopé met letters volledig in het zwart. Als tijdens de inkleuring van de plaat de kleiur tot netjes aan de rand van de letters kwam, en je verandert de onomatopé, dan werd je eigenlijk ook verplicht om de kleuren scans aan te passen want anders sluit de kleur niet meer netjes aan rond de nieuwe onomatopé.

Dit vind ik dus veel omslachtiger (en duurder) dan een andere tekst zetten in een ballon.  

[TDPB]

Gelukkig dan maar dat de inkleurders meestal onder de onomatopeeën door kleurden.

Sowieso werden de kleurfilms (we hebben het hier nog over het pré scan tijdperk) niet aangepast. Dus eventuele foutjes in de inkleuring werden gewoon gelaten zoals ze zijn. Dat hield de vertaler van dienst niet tegen om de getekende letters aan te passen als ze té anderstalig waren. En ja, dan kreeg je inderdaad soms een minder mooi resultaat.

[Yan]

Wat ik bedoel is dit:

Stel je hebt een onopmatopé met letters volledig in het zwart. Als tijdens de inkleuring van de plaat de kleiur tot netjes aan de rand van de letters kwam, en je verandert de onomatopé, dan werd je eigenlijk ook verplicht om de kleuren scans aan te passen want anders sluit de kleur niet meer netjes aan rond de nieuwe onomatopé.

Dit vind ik dus veel omslachtiger (en duurder) dan een andere tekst zetten in een ballon.  

Dat is in het digitale tijdperk niet meer zo.

[Olav]

Dat is in het digitale tijdperk niet meer zo.

Uiteraard, maar deze discussie startte ivm de platen van Clifton/TURK en hoe in die periode de onomatopéen al dan niet werden aangepakt voor de vertalingen. Dus het pré-digitale tijdperk.   

[Yan]

Wat het pre-digitale tijdperk betreft, volledig eens met Tom B.

 

Vervelender bij vertalingen was dat de letteraars bij Dupuis Franstalig waren en zo slopen taalfoutjes in Nederlandse vertalingen (in - en - een - aan). De situatie bij Lombard ken ik niet, maar ik vermoed hetzelfde.