Kwaliteit van vertalingen

[Bokma]

Hey Getekende Reepers,

Na lange tijd lurken heb ik eens een account aangemaakt. Ik ben al veel interessante dingen te weten gekomen door mee te lezen! Of ik zelf veel bij te dragen heb weet ik niet, het is meer zo dat ik vragen heb en hopelijk vinden jullie deze ook interessant.

 

Omdat ik zo afhankelijk ben van vertalingen van Franstalige strips vroeg ik me al eens af hoe goed die vertalingen nou eigenlijk zijn. Of er niet gevallen zijn dat ik beter een Engelse vertaling dan een Nederlandse vertaling kan zoeken bijvoorbeeld. Af en toe kom je iets tegen in een vertaling waarvan je denkt: hoe zou dat in het origineel zijn? Eigenlijk zou ik Frans moeten leren, maar dat vind ik dan weer te veel moeite, haha.

Nu had ik pas een album gekocht dat ervoor heeft gezorgd dat ik echt meer wil weten over dit onderwerp. Namelijk deze uitgave van "De ogen van de kat" van Moebius en Jodorowsky, uit 1982, door Uitgeverij Panda.

 

Dit was de eerste keer dat ik een heel album van Moebius en van Jodorowsky las, en ik was benieuwd want het is best wel een klassieker. Maar ik kon er niet zo veel mee, ik begreep niet echt wat het allemaal moest betekenen. (De korte verhalen aan het einde van het album, "Dubbele ontsnapping", "Blind kasteel" en "Ktulu", kon ik gelukkig beter waarderen.) Dat het met de vertaling te maken kon hebben kwam niet in me op. Ik merkte niks aan de vertaling, het leek prima. Ik dacht dat het de beruchte Jodorowsky-vaagheid was en ik ging op internet lezen hoe andere mensen het verhaal interpreteerden. Daar kwam ik bij deze review commentaar tegen over de Engelse vertaling en de originele Franse tekst, en zag ik hoe de Nederlandse vertaling er iets totaal anders van gemaakt had.

 

De ogen van de kat heeft maar heel weinig tekst en bepaalde regels zijn, als je het mij vraagt, erg belangrijk om te begrijpen wat er gebeurt. De regel "Jouer a voir" is in het Engels vertaald als "To play at seeing", dat is een goede vertaling lijkt me. (Later hebben ze het iets te overdreven opnieuw gedaan en werd het "This game that is sight".) In het Nederlands is die regel: "Even kijken".. Met die regel juist vertaald kan ik begrijpen wat er gebeurt in het verhaal. Maar "Even kijken" maakt het ontzettend vaag.

Daarnaast zag ik in previews dat de Engelse en Franse versies geen tekst hebben op de allereerste pagina. In het Nederlands staat er: "In het land der blinden, is éénoog koning". Ik zat voor ik van de slechte vertaling wist betekenis te zoeken in die zin, maar dat is gewoon toegevoegd aan het origineel!

 

Het Moebius verhaaltje Ktulu, aan het einde van het album, heeft ook een tekstballon die slecht vertaald is. Deze vertaling was wel minder storend, want het was nog steeds leuk, maar juist is het absoluut niet. Door een afbeelding op internet zag ik dat oorspronkelijk wordt gezegd: "Au sec...", een onafgemaakt "Au secours" dat "Help" betekent. Maar in mijn versie staat er "Shit!!", dat geeft ook een heel andere betekenis aan het kortverhaaltje.

 

Al met al had ik het gevoel dat ik een kat in de zak had gekocht. (Ha)

Naja, het album kostte me maar €2,50, maar ik vind het erg jammer van de leeservaring, want eigenlijk is De ogen van de kat een goed verhaal, maar zo kwam op het mij eerst niet over.

 

Ik vroeg me af of latere Nederlandse uitgaven wel een goede vertaling hebben. De vertalers van de Panda uitgave zijn "Jan Dienske, Claude en André". Volgens stripinfo.be is een latere vertaling, uitgegeven door Arboris, van Joke van der Klink. Bij de Sherpa uitgaven staat niks over de vertaler. Misschien dat er op dit forum iemand is die hier meer over kan vertellen.

 

 

Uitgeverij Panda heeft ook dit album met Moebius verhalen uitgegeven: "Is mens lekker?" Het lijkt me een fijne introductie tot Moebius (het meeste van zijn werk is nogal duur tegenwoordig), maar ik vraag me af of dat album niet net zo'n slechte vertaling heeft. Jan Dienske heeft er volgens stripinfo wel iets mee te maken, maar als vertaler wordt Greet Mooy genoemd. Ik zou graag een klassieker als "The Long Tomorrow" (ook in dit album), waar ik erg benieuwd naar ben, lezen zoals het ongeveer bedoeld is. Natuurlijk zijn vertalingen nooit een perfecte weergave van wat de schrijver te vertellen heeft, maar ik hoop wel dat vertalers proberen het in de buurt te laten komen en niet iets totaal anders gaan doen. Weet iemand hier misschien of deze Is mens lekker? uitgave aan te raden is voor iemand die best een beetje een purist is?

 

Naast bovenstaande specifieke vragen over deze Moebius uitgaven roept dit hele gebeuren nog wat algemene vragen op:

Wat zijn jullie ervaringen met vertalingen?

Waar kan ik op letten?

Weten jullie van vertalers waarop je kunt vertrouwen dat ze een goede vertaling leveren? Zijn er slechte vertalers die ik kan vermijden?

Merken jullie een kwaliteitsverschil tussen Engelse vertalingen en Nederlandse vertalingen?

Zijn er bronnen met meer informatie? Misschien dat er ooit over geschreven is in Stripschrift of iets dergelijks?

En is mens lekker?

 

Als laatste wil ik nog even mijn waardering uitspreken voor alle vertalers die hun best doen mooie, getrouwe dingen te maken. Het lijkt me ontzettend moeilijk, zeker onder tijdsdruk. Bedankt!

[kurisu74]

Goeie vragen! Ik heb de Sherpa uitgaven. De zin "Jouer a voir" is hier "Spelen dat ik kan zien" wat voor mij perfect klopt bij wat ik zag. De vertaler is Mat Schifferstein. De versie van "Is mens lekker?" heet bij Sherpa gelukkig anders ("Wat is het heelal toch klein") en is vertaald door Joke van der Klink.

 

Voor de rest weet ik er te weinig over. Was Kontiki nog maar hier.

[Bokma]

Bedankt voor het opzoeken! Fijn dat er ook een goede vertaling is.

Ik had al wat gelezen over hoe ontzettend moeilijk het is om "L'Homme est-il bon?" te vertalen, zie dit artikel. Met zo'n titel sta je voor een flinke opgave. Als er dan gekozen wordt voor "Is mens lekker?" en verder is er weinig aan te merken op de vertaalde tekst, dan vind ik zo'n album prima. Hoe duurder de uitgave, hoe beter de vertaling hoort te zijn, wat mij betreft!

 

Ja, ik las Kontiki's deskundige bijdragen altijd graag!

[Tanuki]

Een moeilijk onderwerp, lijkt me. Ik ben niet zo vertrouwd met de werken van Moebius, maar heb wel enige ervaring in vertalingen uit het Japans, Engels en Frans. Ik heb zelf, zij het kort, freelance Japans/Nederlands vertaald en botste al gelijk op meningsverschillen tussen, je raadt het nooit, Belgen en Nederlanders. De discussie ging niet over de vertaling, maar het Vlaams/Hollandse woordgebruik. Mijn vertalingen waren 'te Vlaams'.

Faut le faire, zouden de Engelsen zeggen.

Ook vertalingen naar het Engels heb ik kort gedaan, en daar botste ik dan op het feit dat ik geen native speaker ben, al vind ik van mezelf dat ik vloeibaar Engels spreek. En ook daar kreeg ik dan commentaar omdat ik 'te Brits' vertaalde. Kleur is color en niet colour bijvoorbeeld. Wel grappig dat ik dan het berichtje "your doing it wrong" kreeg...

Om maar te zeggen, vertalen is niet gemakkelijk. Sommige zaken zijn gewoon onvertaalbaar, de strips van Asterix zijn daar een mooi voorbeeld van. Maar bv ook de boeken van Terry Pratchett, de Britse schrijver van o.a. de Schijfwereld-novelles, kan ik als voorbeeld aanhalen. Ik heb ze zowel in 't Engels als Nederlands gelezen, en alhoewel een van de vertalers (Venugopalan Ittekot noemt hij zichzelf) fantastisch werk leverde, zijn er toch dingetjes die hij niet heeft kunnen overbrengen, omdat Britse humor bij momenten niet overkomt in het Nederlands, ook al doe je je stinkende best.

Je moet ook op één of andere manier in het hoofd van de schrijver kunnen kruipen, de cultuur van de schrijver kennen, ... Zeker als de cultuurverschillen ver uit elkaar liggen (Japan - Europa bv), is het soms zelfs noodzakelijk om achteraan wat duiding mee te geven.

Als je er met je pet naar gooit, kan je een verhaal volledig naar de kl*ten helpen.

In je voorbeeld haal je het zelf aan: "au sec"... vertalen naar "shit", dan doe je een shitty job, zeker als het opvalt.

[marioboon]

Een goeie vertaler is meer dan puur iemand die woorden omzet naar een andere taal. 

Als je een boek/of strip in vertaling leest, dan lees je nooit de woorden van de originele auteur maar de interpretatie van een nieuwe auteur. In het Nederlandse uitleensysteem en betalingen via LIRA wordt de vertaler dan ook aanzien als auteur en krijgt ie een deel van de royaltykoek.

 

Daarom is het zo belangrijk dat een vertaler ook zelf een literaire achtergrond heeft. Tegenwoordig bestaan daar opleidingen voor. 

1 woord maakt soms echt een wereld van verschil.

 

Bij strips had je vroeger quasi het monopolie door Nederlandse vertalers, en zo zijn heelder Vlaamse lezers opgegroeid met Hollands bargoens, jiddish en uitdrukkingen uit de Jordaan. Bajes, jajem, mesjogge,... de uitdrukkingen zijn legio. Ondanks het feit dat er verkoop van strips altijd veel groter was in Vlaanderen dan het 3 keer grotere Nederland.

Nu komen er meer en meer Vlaamse uitgevers die met Vlaamse vertalers werken juist omdat het overgrote deel van het publiek Vlaamstalig is. Maar de "tosti's", "mobieltjes", sinaasappels" et tutti quanti blijven in de teksten staan. En wanneer je een buitenwipper ziet staan, ligt die meestal in het gras te rollebollen... Nou moe!

 

Eén van mijn beste vrienden was de betreurde Pieter van Oudheusden, die honderden strips vertaald heeft en soms bleef ie heel strak bij de originele auteur maar soms moest ie ook heel veel herschrijven gewoon omdat de originele auteur zo'n slechte plot had dat de strip gewoonweg nonsens was. Dan was het maar goed dat Pieter zelf een scenarist was.

 

In de mangawereld is het Japans dan weer zo specifiek waar woorden een heel andere betekenis kan hebben naargelang de kanji getekend werd dat je heel specifiek moet weten wat de originele schrijver bedoelt. Je moet maar es kijken in de colofons van vertaalde manga: daar staan vaak 2 namen: de rechtstreekse vertaler en diegene die van die vertaling een vlotlezende tekst moet maken.

 

Mij intrigeert het hoe en waarom men de namen van helden vertaalde. Hoe is de eerste vertaler bij Dupuis op het idee gekomen om van Spirou Robbedoes te maken, Kwabbernoot, Blondie en Blinkie, Tin-Tin werd Kuifje maar Tournesol werd ZOnnebloem... 

Waarom bleef Asterix zijn Franse naam behouden net als Abraracourcix tot die een aantal jaar geleden Heroïx werd. Waarom werd Superman hertaald tot "Marc, Moderne Hercules"?

 

[IvoVWS]

"Vertalen is de overtreffende trap van lezen". 

 

Het enige dat ik zou aanraden, is de releasedata vergelijken. Met Engelstalige boeken worden de vertalingen naar mijn gevoel te vroeg uitgebracht en de vertaler heeft de brontekst moeten vertalen terwijl hij het voor de eerste keer las. Dus een vertaling die een maand na het origineel uitkomt, zou ik vermijden.
(Ik kan ten zeerste de vertaalde boeken van George R.R. Martin afraden. Afschuwelijk vertaald. )

 

Verder schijnt mens naar varken te smaken. Aanrader met een Blackwellsaus.

 

 

 

 

[ere]

mooie vertalingen

[Bokma]

Die vertaalde superheldenstrips zijn echt leuk, ik heb ze nooit gelezen, maar ik heb een tijdje terug allerlei covers samengevoegd en op reddit gepost. Ik wist trouwens niet dat Superman ooit Marc, moderne Hercules werd genoemd! Was dat ook in de tekstballonnetjes, in plaats van Superman?

En ik heb me dat ook afgevraagd, namen als Kwabbernoot.. Maar die namen werken vaak wel voor me, waarschijnlijk ook omdat ik er mee opgegroeid ben.

 

Ik kan het me voorstellen, onenigheid over Vlaams of Hollands, en dan een middenweg zien te vinden waarbij de tekst toch ook spreektaal heeft.. Moeilijk! Hoe kan het dat zoveel Nederlanders vertaalden in plaats van Belgen? Ik dacht dat vanwege Kuifje en Robbedoes heel veel door Belgen werd gedaan. Maar Pep met z'n Pilote-strips was dan weer Nederlands.. Faut le faire is trouwens duidelijk te Vlaams voor mij, haha, ik moest het even opzoeken.

Als ik jullie reacties zo lees ben ik wel weer blij dat ik weinig moeite heb met teksten in het Engels. Er is veel goeds waarbij ik me dan niet hoef af te vragen of het wel goed overkomt. Maar ik kom niet echt toe aan het lezen van gewone boeken trouwens, als ik lees zijn het vooral strips.

Omdat voor strips tekst minder belangrijk is dan voor boeken, lijkt het me dat vertalingen over het algemeen dichter bij de oorspronkelijke lees(- en kijk)ervaring komen dan bij boeken. Maar het blijven inderdaad interpretaties en voor de ene strip zal een meer letterlijke vertaling beter zijn dan voor de andere.

4 uren geleden, marioboon zei:

soms moest ie ook heel veel herschrijven gewoon omdat de originele auteur zo'n slechte plot had dat de strip gewoonweg nonsens was. Dan was het maar goed dat Pieter zelf een scenarist was.

Interessant zeg! Weet je daar misschien nog voorbeelden van? Ik noteer in ieder geval Pieter van Oudheusden als een vertaler die ik kan vertrouwen.

Ik vind het wel leuk dat een vertaling een werk kan verbeteren, hoewel 'beter' natuurlijk subjectief is. Ik heb er geen probleem mee als vertalingen zo worden aangepakt, maar ik zou dan in bepaalde gevallen daarnaast graag een vertaling zien die meer getrouw is. Als het originele werk slechte nonsens is, dan niet. Maar ik heb bijvoorbeeld de indruk gekregen dat de Donald Duck strips van Carl Barks in het Duits heel anders zijn. Vertaalster Erika Fuchs is er beroemd mee geworden. Dat vind ik erg tof, maar dan zou ik als ik een Duitser was die geen Engels kon lezen toch ook graag de mogelijkheid hebben om een getrouwer vertaling te lezen. Maar dan hebben we het ook over een echte klassieker die het best verdient meer dan een keer vertaald te worden.

 

4 uren geleden, IvoVWS zei:

Verder schijnt mens naar varken te smaken. Aanrader met een Blackwellsaus.

Bedankt ook voor deze tip!

[eriktex]

Er is hier op het forum ook een draadje "Help eens een vertaler", diverse suggesties in die discussie hebben de vertaling ook gehaald, zoals in ons album "Het kleine circus".

 

Ik kan echter oude topics nooit of lastig terugvinden op dit forum, misschien dat iemand 'm kan vinden en doorlinken?!

[Werner]

6 uren geleden, Bokma zei:

Die vertaalde superheldenstrips zijn echt leuk, ik heb ze nooit gelezen, maar ik heb een tijdje terug allerlei covers samengevoegd en op reddit gepost.

"Spinnenman tegen de Groene Kabouter". Onbetaalbaar...

[Yncke]

1 hour ago, eriktex said:

Er is hier op het forum ook een draadje "Help eens een vertaler", diverse suggesties in die discussie hebben de vertaling ook gehaald, zoals in ons album "Het kleine circus".

 

Ik kan echter oude topics nooit of lastig terugvinden op dit forum, misschien dat iemand 'm kan vinden en doorlinken?!

Ik neem aan dat je deze thread bedoelt?

(In Google: "Help eens een vertaler" site:getekendereep.com)

[Hamirubi]

De zoekfunctie van dit forum doet het 'm ook.

[pudifar]

13 hours ago, ere said:

mooie vertalingen

Hilarisch! 

 

[eriktex]

Wat dacht je van deze:

 

[Peter Motte]

Dit toont mooi hoe verengelst we tegenwoordig zijn.

Maar tegelijk toont het ook dat onze moedertaal nog altijd Nederlands is, want de vertalingen van de namen van die superhelden zijn correct. Dat is wat die namen betekenen, en dan begrijp je ook veel beter waarom in de Angelsaksische wereld superhelden als kinderachtig worden gezien.

 

Ken je trouwens de "Vleermuisman"?

 

20 hours ago, Bokma said:

Door een afbeelding op internet zag ik dat oorspronkelijk wordt gezegd: "Au sec...", een onafgemaakt "Au secours" dat "Help" betekent. Maar in mijn versie staat er "Shit!!",

 

Haha, goeie vondst!

 

Een van mijn vrienden vindt "Rik Ringers" voor "Rik Cochet" een slechte vertaling. Dat vind ik een fantasieloze ambtenarenopmerking van hem. "Rik Ringers" is een geweldige vondst.

 

Quote

Ik vroeg me af of latere Nederlandse uitgaven wel een goede vertaling hebben.

De kwaliteit van vertalingen hangt van veel factoren af.

De vroege Dan Coopers waren erbarmelijk vertaald. Je zag gewoon dat het van Vlamingen kwam. Er stonden fouten in zoals "jij hadt". Echt waar.

Voor de integrale editie werden ze dan ook flink opgeschoond.

Repers die zich af en toe storen aan "Hollandse" vertalingen zouden die vroege Vlaamse versies eens moeten lezen. Om te huilen! Overigens is het taalgebruik in Nero's "De hoed van Geraard de Duivel" ook een ramp, maar veel oude mensen ontkennen dat uit jeugdsentiment.

 

Er speelt bij die beoordelingen nogal een flinke dosis subjectiviteit mee, wat behoorlijk irritant is voor een vertaler.

[Peter Motte]

    -------------

[Hardcover]

Vertaling The Lone Ranger => De Onbekende Stille, De Eenzame Ruiter, De Lone Ranger:

 

 

 

 

 

Er is nog een 4e vertaling van The Lone Ranger, en die staat in de Robbedoes van voor WO-II, maar kan die momenteel ff niet vinden.

[kurisu74]

Zeker dat het niet "gij hadt" was? Want dat is correct...

[Peter Motte]

Inderdaad: "gij hadt" is correct, maar er stond "jij hadt". Twee keer in hetzelfde album.

Echt, wie vroege afleveringen van Dan Cooper heeft, kan ze beter weggooien en de nieuwe integrale editie kopen (of ipv weggooien ze voor 20 euro in goede staat aan verzamelaars verkopen  )

[Peter Motte]

Wat dat "de kwaliteit van vertalingen hangt van veel factoren af" betreft:

ik doe de correcties van de Yoko Tsuno's voor de integrale edities (leve mij!), en ik ben er zeker van dat er soms minstens twee en misschien zefls DRIE verschillende vertalers aan één en hezelfde album werkten. Dat merk ik doordat dezelfde Franse term in het Nederlands wel drie verschillende vertalingen kan tellen. Dat komt zelfs nog voor in De Tijdspiraal, want niet zo'n oud album is.  Gevolg: drie termen voor de translator.

Ik heb in totaal ZES verschillende termen gevonden voor dat soort laserpistooltje waar de Vineanen mee schieten. Het is in het Frans nochtans telkens "désintegrateur". Ik heb er twee van kunnen maken: "morzelaar" voor het toestel, en "morzelstraal" voor de straal. Er is ook nog "desintegrator", voor het grote kaliber, wat in het Frans dus ook "désintegrateur" is.

De reden?

Volgens mij omdat die platen op de redactie van Robbedoes binnenkwamen, waar ze werden vertaald door wie toevallig vrij was, a rato van 2 platen per week.

En aangezien er toen nog niet zoiets bestond als computers, was het een heel gedoe om op te zoeken hoe de vorige vertaler het had gedaan (wegens geen TM's, al is dat nu ook nog niet altijd een garantie).

En dan zie je bijv. Dat Ben Beeld plotseling een album lang Max heet.

 

[Peter Motte]

"De Vleermuisman en de Wonderjongen bestrijden Giftige Klimop!"

Lijkt wel een brochure voor een nieuw soort RoundUp.

[Peter Motte]

Wat die Dan Cooper betreft: in mijn tienerjaren had ik ooit "De Blauwe Driehoek" gekocht, maar nooit een ander deel. Nu ik die originele teksten zie, begin ik te begrijpen waarom.

Het kan ook wel eens helpen te weten dat de auteur toegeeft geen technische achtergrond te hebben. Sinds ik dat weet, durf ik wat verder te gaan met de correcties in YT. Bij het eerste album had ik me ingehouden.

[Ambreville]

36 minuten geleden, Peter Motte zei:

"De Vleermuisman en de Wonderjongen bestrijden Giftige Klimop!"

Lijkt wel een brochure voor een nieuw soort RoundUp.

Is dat niet zowat, wat een engelstalige hoort? Vleermuisman en wonderjongen. Poison Ivy is wel een naam van een specifieke plant maar het blijft giftige klimop.

[Tanuki]

Meerdere vertalers op één project: een ramp voor de continuïteit, tenzij ze samenwerken en lijstjes maken met hoe iets vertaald wordt.

Voor mij zal Assurancetourix altijd Assurancetourix blijven, Kakafonix vind ik een vreselijke naam ook al is het een toepasselijke "vertaling", maar de continuïteit is zoek.

 

16 uren geleden, marioboon zei:

In de mangawereld is het Japans dan weer zo specifiek waar woorden een heel andere betekenis kan hebben naargelang de kanji getekend werd dat je heel specifiek moet weten wat de originele schrijver bedoelt.

Niet helemaal correct. 't Klopt wel als het gesproken is. Wanneer iemand een woord zegt, kan je zonder context niet helemaal zeker zijn wat hij of zij bedoelt, tenzij je de kanji erbij krijgt. Je kan het vergelijken met het woord "pad". Heb ik het dan over de amfibie of over een weggetje? Japanners hebben dan het voordeel dat de kanji hen laat zien wat ik bedoel. (Als je 'm kent tenminste, niet simpel met die duizenden verschillende tekens.)

 

Er is zelfs een heel eigen humor uit ontwikkeld, vooral gebezigd door wat oudere mannen die graag klooien met kanji's. Sommige mangaka bedienen zich er ook en met graagte van. Zelf heb ik er een haat/liefdeverhouding met kanji, maar die humor vind ik soms wel fijn (ik ben dan ook 40+)

De eerste keer dat ik ermee in contact kwam was in de manga Ranma 1/2 van Rumiko Takehashi. Om een in het verhaal logische reden die echter een lange uitleg behoeft roept Ranma op een gegeven moment チチが見たい. (lees: tchitchi ga mitai). Het woord tchitchi wordt bewust niet in kanji geschreven.

Ranma bedoelt: ik wil uw borsten zien.　Tchitchi, geschreven als 乳, betekent immers melk, borsten, uier en heeft een licht pejoratieve klank.

Daarop springt zijn vader tevoorschijn en zegt: hier ben ik. je wilde mij zien. Hilariteit, tenminste toch bij de Japanse 40+ers. Want tchitchi, geschreven als 父 betekent immers vader. Vertaal dit maar eens!

 

En zo zijn er tal van voorbeelden, en als je weet dat elke kanji ook nog eens op verschillende manieren kan uitgesproken worden (japanse en chinese leeswijzen worden in 't japans door elkaar gebruikt) weet je dat vertrokken bent voor jaren lol.

 

Mede om die reden wordt inderdaad dikwijls met een vertaler en één of meerdere proeflezers gewerkt, al is het maar omdat ofwel de vertaler geen native speaker is, ofwel zichzelf verliest in té letterlijke vertalingen.

[marioboon]

12 uren geleden, Bokma zei:

Hoe kan het dat zoveel Nederlanders vertaalden in plaats van Belgen? Ik dacht dat vanwege Kuifje en Robbedoes heel veel door Belgen werd gedaan. Maar Pep met z'n Pilote-strips was dan weer Nederlands.. Faut le faire is trouwens duidelijk te Vlaams voor mij, haha, ik moest het even opzoeken.

Interessant zeg! Weet je daar misschien nog voorbeelden van? Ik noteer in ieder geval Pieter van Oudheusden als een vertaler die ik kan vertrouwen.

Ik vind het wel leuk dat een vertaling een werk kan verbeteren, hoewel 'beter' natuurlijk subjectief is. Ik heb er geen probleem mee als vertalingen zo worden aangepakt, maar ik zou dan in bepaalde gevallen daarnaast graag een vertaling zien die meer getrouw is. Als het originele werk slechte nonsens is, dan niet. Maar ik heb bijvoorbeeld de indruk gekregen dat de Donald Duck strips van Carl Barks in het Duits heel anders zijn. Vertaalster Erika Fuchs is er beroemd mee geworden. Dat vind ik erg tof, maar dan zou ik als ik een Duitser was die geen Engels kon lezen toch ook graag de mogelijkheid hebben om een getrouwer vertaling te lezen. Maar dan hebben we het ook over een echte klassieker die het best verdient meer dan een keer vertaald te worden.

 

 

Er werd (wordt?) uitgegaan bij uitgeverijen dat Nederlandse redacteuren beter zijn in het Nederlands dan Vlamingen en minder geneigd zijn VLaamse woorden in hun teksten te steken, wat ze minder provinciaal zouden maken. Was ook een soort dédain van de Franstalige uitgeefwereld indertijd. Zeker ook bij literaire uitgeverijen waar een bekend voorbeeld uitgeverij Manteau was waar de Nederlander Jeroen Brouwers heelder Vlaamse schrijvers "herschreef" naar "deftig" Nederlands.

 

Zie ook Vandersteen die in z'n commerciële handelsgeest in de jaren 50 omschakelde naar het "Algemeen Beschaafd Nederlands" 

 

Dupuis had vroeger een bijhuis in Sittard. Ik vermoed dat vandaar uit ook naar de vertalingen werden gekeken.

Ik herinner mij wel dat het me vroeger opviel dat men in Guldens rekende of dat met als het toch in Frank was, men het "Franc" schreef .

[Werner]

2 uren geleden, Peter Motte zei:

ik doe de correcties van de Yoko Tsuno's voor de integrale edities (leve mij!)

Zijn er hier en daar dan correcties aangebracht? De lettering van de oude albums en van de integrales lijken me hetzelfde, of ben ik verkeerd?

[Richard Boom-vavavoom]

IK lees met plezier de integralen van Yoko in ieder geval. Dank daarvoor! Ik heb de albums allemaal natuurlijk en ook een aantal in oude bibliotheek (HC en afgeschreven) uitgaves (lijkt het net alsof ik een biblio heb en aangezien ik Yoko daar heb leren kennen...) maar die Integralen laten me alles herbeleven!

 

 

DRUUNA is in de nieuwe vertaling een combinatie van kijken naar de oude vertalingen (die vaak de vreemde verhalen nog vreemder maakten. zo blijkt) en kijken naar de vertaalde Engelse versie (mega-veel taalfouten maar wel met meer verhaal) en gecombineerd naar een nieuwere uitvoering waarbij het verhaal/vertaling beter op elkaar aansluit. Nu weet ik dat het meer op tekningen dan op vehaal aankomt bij Serpieri, maar toch

[Rork]

De vertaling is een geliefd terugkerend onderwerp binnen dit forum. Zie bijvoorbeeld ook de topics Taalgebruik in Strips en Spel- en stijlfouten in strips.

 

Nog iets dat soms verloren gaat in de vertaling zijn de verborgen boodschappen van de auteur. Ik moest bij dit topic denken aan "Terminus" in Capricornus. De vertaling is dus ook niet consequent als alles door dezelfde vertaler wordt gedaan (zie onder eerste spoilertag). Maar dat is natuurlijk lastiger bij een normaal woord dan bij een voorwerp als een morzelaar. Normaal gesproken overigens geen kwaad woord over het vertaalwerk van Sherpa / Mat Schifferstein. HUM / Erik van Helvoort / Ben Kamphuis doen ook geweldig werk. Het zijn echter kleine uitgeverijen waarbij het vertalen geen seriewerk is.

 

Vertaaldingetjes zijn overigens iets van alle talen, hier twee voorbeelden uit de engelse versie van Hubert:

 

De eerste is een directe vertaling van "Hallo meneertje peertje" die in het Engels niet werkt.

De tweede wilde de vertaler blijkbaar graag de Engelse naam laten zien, maar het zou dan (mijns inziens) logischer zijn de Duitse naam te vervangen. Of vervangen door het Engelse / Koreaanse? bord.

[Bokma]

9 uren geleden, Yncke zei:

Ik neem aan dat je deze thread bedoelt?

(In Google: "Help eens een vertaler" site:getekendereep.com)

Leuk om te lezen! Ik kan me ook nog vragen herinneren over hoe Torpedo het beste te vertalen.

 

6 uren geleden, Peter Motte zei:

Een van mijn vrienden vindt "Rik Ringers" voor "Rik Cochet" een slechte vertaling. Dat vind ik een fantasieloze ambtenarenopmerking van hem. "Rik Ringers" is een geweldige vondst.

Hm, ik zie het niet, wat is de woordspeling in Rik Ringers?

 

Gebeurt dat eigenlijk altijd dat bij het maken van integrales weer naar de vertaling wordt gekeken?

Interessant trouwens, ik wist niet van TMs (ik moest even opzoeken dat dat vertaalgeheugens zijn), dat moet het vertalen inderdaad makkelijker gemaakt hebben.

 

4 uren geleden, Tanuki zei:

Meerdere vertalers op één project: een ramp voor de continuïteit, tenzij ze samenwerken en lijstjes maken met hoe iets vertaald wordt.

Voor mij zal Assurancetourix altijd Assurancetourix blijven, Kakafonix vind ik een vreselijke naam ook al is het een toepasselijke "vertaling", maar de continuïteit is zoek.

Ik ben ook opgegroeid met Assurancetourix etc., maar ik vind het wel goed dat die namen veranderd zijn, het zit dichter bij een zo goed mogelijke vertaling van de strip. Dat wilde ik trouwens ook wel weten, hoe zijn de nieuwe Asterix vertalingen eigenlijk, afgezien van de namen? Ik heb niet zo veel Asterix gelezen, maar ik heb al meer dan tien jaar het plan om ooit eens die Lekturama collectie te kopen (het was nooit echt een prioriteit). Sinds een jaar of twee vraag ik me echter af of de nieuwe vertalingen niet leuker zouden zijn. Het lijkt me dat er meer tijd in is gestopt dan in de eerdere vertalingen. Ik ga het zelf wel eens vergelijken, maar ik ben ook benieuwd naar de ervaringen van anderen. Maar misschien verdient dat wel z'n eigen thread.

 

Wat manga betreft heb ik trouwens weleens gelezen dat een deel van de naar het Nederlands vertaalde manga niet direct uit het Japans is vertaald, maar een vertaling is van de Franse vertaling. Klopt dat? Lijkt me dat er dan best wat verloren gaat. Ik heb vrijwel geen manga gelezen, maar ik heb wel een lijstje van titels voor als ik er eens aan wil beginnen. Maar dan vraag ik me dus af of ik bepaalde manga niet beter in het Engels kan opzoeken. Misschien dat dit trouwens beter is voor een afsplitsing in het manga subforum.

 

4 uren geleden, marioboon zei:

Er werd (wordt?) uitgegaan bij uitgeverijen dat Nederlandse redacteuren beter zijn in het Nederlands dan Vlamingen en minder geneigd zijn VLaamse woorden in hun teksten te steken, wat ze minder provinciaal zouden maken. Was ook een soort dédain van de Franstalige uitgeefwereld indertijd. Zeker ook bij literaire uitgeverijen waar een bekend voorbeeld uitgeverij Manteau was waar de Nederlander Jeroen Brouwers heelder Vlaamse schrijvers "herschreef" naar "deftig" Nederlands. 

Goh, ook bij schrijvers als Vandeloo, Claus en Elsschot?

 

59 minuten geleden, Rork zei:

De eerste is een directe vertaling van "Hallo meneertje peertje" die in het Engels niet werkt.

De tweede wilde de vertaler blijkbaar graag de Engelse naam laten zien, maar het zou dan (mijns inziens) logischer zijn de Duitse naam te vervangen. Of vervangen door het Engelse / Koreaanse? bord.

Dat is ook matig werk ja, ik zou denken dat de uitgever van zo'n boek wel wat beters zou leveren. Met Europe Comics (digitaal en lijkt snel een groot aanbod te willen hebben) verwacht ik meer dat het onzorgvuldig kan zijn dan bij een uitgever van papieren (literaire) strips.

[Lamme Goedzak]

Ik beleef ook veel plezier aan de Yoko integrales. Ik vroeg me eigenlijk al af waarom werd gekozen voor vermorzelaar ipv desintegrator hoewel vermorzelstraal wel lekker klinkt.

 

Er zijn wel wat uitgaven die ik afgelopen jaren heb gekocht waarbij de vertaling vreemd aanvoelde, alsof de vertaler de tekst vertaalde zonder hem te lezen. Bij een aantal verpeste het zelfs de leeservaring.

Ook de zinsopbouw komt soms heel raar over. (Bij het laatste verhaal in de 2de Smurfen integrale had ik dat gevoel heel sterk, maar daar kon het evenwel de bedoeling geweest zijn)

 

Nu lijkt het beroep van vertaler mij ook wel verschrikkelijk moeilijk, zeker als er veel taaleigen grappen in de tekst verweven zijn. Om nu een voorbeeld van een ander medium te noemen: de film Robin Hood Men in tights. Als je het engels niet machtig bent mis je massa's grappen en de bijhorende Nederlandse ondertitels komen vaak absurd over.

[Yncke]

13 hours ago, Bokma said:

Hm, ik zie het niet, wat is de woordspeling in Rik Ringers?

Een ricochet is een kogel die afketst.

 

18 hours ago, Tanuki said:

Voor mij zal Assurancetourix altijd Assurancetourix blijven, Kakafonix vind ik een vreselijke naam ook al is het een toepasselijke "vertaling", maar de continuïteit is zoek.

Wat mij stoort aan de nieuwe vertalingen, is dat ze voorbijgaan aan de diepgang van de originelen. Abraracourcix, dat is 'met korte armen'. Een Gallisch stamhoofd moest een groot krijger zijn, maar da's lastig met korte armpjes. Assurancetourix, dat was assurance tous risques, een bescherming voor het dorp die met zijn gezangen het welwillen van de goden afzing.

Heroix? Kakafonix? Wat betekent dat? Niets, toch.

 

Heel interessant, die kanji-uitleg. Thanks!

[Lefranc]

1 uur terug, Yncke zei:

Een ricochet is een kogel die afketst.

 

Wat mij stoort aan de nieuwe vertalingen, is dat ze voorbijgaan aan de diepgang van de originelen. Abraracourcix, dat is 'met korte armen'. Een Gallisch stamhoofd moest een groot krijger zijn, maar da's lastig met korte armpjes. Assurancetourix, dat was assurance tous risques, een bescherming voor het dorp die met zijn gezangen het welwillen van de goden afzing.

Heroix? Kakafonix? Wat betekent dat? Niets, toch.

 

Heel interessant, die kanji-uitleg. Thanks!

Om nog niet te spreken van het kamp Petitbonum (= petit bonhomme, klein mannetje) dat in de nieuwe vertaling Grootmokum heet. Hallo? Geen enkele Vlaming weet wat mokum is, laat staan dat die daar enige affiniteit mee heeft.

[pudifar]

1 hour ago, Yncke said:

Wat mij stoort aan de nieuwe vertalingen, is dat ze voorbijgaan aan de diepgang van de originelen. Abraracourcix, dat is 'met korte armen'. Een Gallisch stamhoofd moest een groot krijger zijn, maar da's lastig met korte armpjes. Assurancetourix, dat was assurance tous risques, een bescherming voor het dorp die met zijn gezangen het welwillen van de goden afzing.

Heroix? Kakafonix? Wat betekent dat? Niets, toch.

 

Heel interessant, die kanji-uitleg. Thanks!

Van mij mochten ze die namen in het Frans behouden in de Nederlandse vertaling hoor.

 

Asterix wordt wereldwijd vertaald. Betekent dit dat in alle vertalingen de vertalers moesten zoeken naar nieuwe namen? 

[Peter Motte]

18 hours ago, Werner said:

Zijn er hier en daar dan correcties aangebracht? De lettering van de oude albums en van de integrales lijken me hetzelfde, of ben ik verkeerd?

 

De lettering is inderdaad dezelfde. Het is heel knap gedaan, en heeft heel wat moeite gekost. We hebben die teksten immers niet op computer of zo. Voor zover ik weet moeten de wijzigingen letter per letter worden aangebracht, en moet de lay-outer de letters die hij nodig heeft kopiëren van de letters die er al staan. Als hij verstandig was, heeft hij onderstussen wel een bibliotheek aangelegd, maar dat is misschien niet zomaar van het ene album naar het andere overdraagbaar.

Het is in elk geval een prettig leesbaar resultaat geworden.

[Peter Motte]

18 hours ago, boomvavavoom said:

IK lees met plezier de integralen van Yoko in ieder geval. Dank daarvoor! Ik heb de albums allemaal natuurlijk en ook een aantal in oude bibliotheek (HC en afgeschreven) uitgaves (lijkt het net alsof ik een biblio heb en aangezien ik Yoko daar heb leren kennen...) maar die Integralen laten me alles herbeleven!

Dat was even een spannende alinea.

[Peter Motte]

16 hours ago, Bokma said:

Gebeurt dat eigenlijk altijd dat bij het maken van integrales weer naar de vertaling wordt gekeken?

Interessant trouwens, ik wist niet van TMs (ik moest even opzoeken dat dat vertaalgeheugens zijn), dat moet het vertalen inderdaad makkelijker gemaakt hebben.

Nou, het gebeurt in elk geval bij Yoko Tsuno, De Blauwbloezen, De Brokkenmakers, Dan Cooper en Natasja.

In recensies van andere integrales wordt ook wel eens opgemerkt dat de tekst bewerkt is.

Er zijn veel redenen voor: slechte lettering, slechte vertaling, spellingwijziging van 1995.

 

Als ze integrales van Rik Ringers uitbrengen, dan is de slechte lettering van sommige albums alleen al reden genoeg om de tekst te bekijken. Dat is ook een goede reden bij vroege Dan Coopers, en bij Yoko Tsuno liep er ook wel eens iets mis.

 

Waar ik het hier nog niet over had gehad, is dat zowel in 1995 als in 2005 de spelling werd veranderd. Die van 1995 was het meest ingrijpend, omdat toen de progressieve spelling werd afgeschaft. En aangezien de meeste strips voor kinderen zijn, is het een goed argument om te vermijden dat kinderen slecht leren spellen door de strips die ze lezen.

Om die reden alleen al vind ik het belangrijk dat de taal in de boeken belangrijk is. En vergeet niet wat Hergé zei: in strips staat weinig tekst, en daarom mogen daar absoluut geen fouten in zitten, want een fout valt des te meer op.

 

[Peter Motte]

Quote

Wat manga betreft heb ik trouwens weleens gelezen dat een deel van de naar het Nederlands vertaalde manga niet direct uit het Japans is vertaald, maar een vertaling is van de Franse vertaling. Klopt dat? Lijkt me dat er dan best wat verloren gaat. Ik heb vrijwel geen manga gelezen, maar ik heb wel een lijstje van titels voor als ik er eens aan wil beginnen. Maar dan vraag ik me dus af of ik bepaalde manga niet beter in het Engels kan opzoeken. Misschien dat dit trouwens beter is voor een afsplitsing in het manga subforum.

Op het einde van Kana Nederlands deed ik voor hen correcties. Het argument van Kana was dat zij wél uit het Japans werkten. Wat dus inhoudt dat anderen het niét deden. Die "anderen" zal wel Glénat zijn geweest, dat was hun grootste concurrent.

In elk geval staan hier achter mij zo'n 23 Japanse manga's die Kana me opstuurde om te vergelijken met de Nederlandse versie.

 

 

Quote

Goh, ook bij schrijvers als Vandeloo, Claus en Elsschot?

 

Nou, en of, maar je hebt er géén idéé van hoe dialectische die Vlaamse schrijvers schreven. Lees maar eens een oorspronkelijke "De teleurgang van de Waterhoek". Dat is voor ons onleesbaar.

Elsschot is een apart geval. Hij werd in Vlaanderen geroemd omwille van zijn heldere stijl, die "nieuwe zakelijkheid" werd genoemd. Maar in werkelijkheid was dat de stijl van een Zeeuws-Vlaamse lerares die alle teksten van Elsschot corrigeerde.

 

Manteau had o.a. Jeroen Brouwers op de correctie van Vlaamse auteurs gezet, omdat ze ook wel besefte dat het niet vol te houden was dat een schrijver alleen maar in zijn eigen dorp werd gelezen. En het was een goede keuze. Enigszins jaloers noemden andere uitgevers en schrijvers Manteau "een dozenschuiver": hun boeken werden zeer vlot verkocht.

 

[Peter Motte]

16 hours ago, Lamme Goedzak said:

Ik beleef ook veel plezier aan de Yoko integrales. Ik vroeg me eigenlijk al af waarom werd gekozen voor vermorzelaar ipv desintegrator hoewel vermorzelstraal wel lekker klinkt.

 

"morzelaar" komt van "désintegrateur", dat komt van "désintégrer", en daarover zegt de Van Dale Frans-Nederlands:

 

désintégrer1  [dez3tegre] (overgankelijk werkwoord; )
1 (formeel) zijn samenhang doen verliezen
uit elkaar, uiteen laten vallen,  ontbinden,  desintegreren
 context
des dissensions intestines risquaient de désintégrer ce parti
onderlinge tegenstellingen dreigden die partij te doen uiteenvallen
2 (kernfysica; atoomkernen) splijten
doen uiteenvallen,  tot splijting brengen

 

"vermorzelen" zit daar inderdaad niet tussen, maar via allerlei omwegen heb ik wel ergens gevonden dan "vermorzelen" kan worden gebruikt voor "désintégrer".

De oorspronkelijke vertaler had daarvoor gekozen, en ik heb eraan vastgehouden omdat er niet te veel aan de tekst mag worden veranderd (zie een van mijn vorige reacties).

Dat heeft ook als voordeel dat de tekst vertrouwd blijft voor wie de reeks al lang leest. Geen Assurancetourix-gevallen in Yoko Tsuno.

[Peter Motte]

3 hours ago, Yncke said:

Een ricochet is een kogel die afketst.

 

Juist, en ik vind "Rik Ringers" een mooie kllanknabootsing daarvan. Ook omdat daar geen trouwe vertaling van mogelijk is.

[Tweetie]

25 minuten geleden, Peter Motte zei:

maar via allerlei omwegen heb ik wel ergens gevonden dan "vermorzelen" kan worden gebruikt voor "désintégrer".

De oorspronkelijke vertaler had daarvoor gekozen, en ik heb eraan vastgehouden omdat er niet te veel aan de tekst mag worden veranderd (zie een van mijn vorige reacties).

Morzelaar is gewoon een slechte vertaling en had best verwijderd mogen worden. 

Desintegreren is uiteenvallen door een technische invloed van buitenaf.

Vermorzelen is op gewelddadige, botte wijze iets kapotmaken, met een knots of zo.