de hedendaagse Vlaamse strip in 1998

[cinco]

Hieronder een gans artikel van 1998, een boeiende kijk op het Vlaamse striplandschap van toen.

 

 

De hedendaagse Vlaamse strip (Pascal Lefèvre - Ons Erfdeel. Jaargang 41 - 1998)

bron: https://www.dbnl.org/tekst/_ons003199801_01/_ons003199801_01_0041.php

 

Op weinig plaatsen ter wereld is de strip zo verweven met het alledaagse leven als in Vlaanderen. Dag- en weekbladen publiceren onafgebroken nieuwe afleveringen van stripreeksen en er verschijnen ook gespecialiseerde stripbladen. Zowel in grootwarenhuizen als in het kleinste krantenwinkeltje liggen stapels nieuwe albums. Reclamejongens en voorlichters laten stripfiguren in hun campagnes opdraven. Sommige stripverhalen worden geadapteerd voor animatiefilm, toneel of musical. Voor de liefhebbers zijn er beurzen, festivals, tentoonstellingen, speciale uitgaven enzovoort. Het zijn vooral de jongeren die strips verslinden. Het grootste deel van de productie is trouwens op hun maat gesneden.

Terwijl andere domeinen van de populaire cultuur in Vlaanderen sterk veramerikaniseerd zijn, zoals de popmuziek en de film, speelt de buitenlandse strip hier een derderangsrol. Maar hoe populair de eigen stripproductie ook is binnen de Vlaamse grenzen, in het buitenland of in Franstalig België vindt ze maar met moeite afzet. Sommigen wijten dat aan het Vlaamse karakter van die strips, anderen wijzen beschuldigend op de koudwatervrees van de Vlaamse stripuitgeverijen. We moeten er echter rekening mee houden dat onze populairste series in dag- en weekbladen voorgepubliceerd worden (op de invloed van de publicatievorm ga ik straks dieper in). Op enkele Amerikaanse krantenstrips (Peanuts, Hagar, Garfield, Calvin and Hobbes), na, slaagt maar zelden een buitenlandse krantenstrip erin om over de eigen grenzen als albumreeks verkocht te worden. Wat er ook van aan is, een strip die werkelijk wereldwijd verkoopt, is Lucky Luke. Maar deze humoristische westernserie wordt gewoonlijk als een Franstalige strip beschouwd, omdat de meeste scenario's door Franstalige scenaristen zijn geschreven en omdat de tekenaar, Morris, al een halve eeuw in het Franstalige uitgeversbedrijf zit. Deze in Kortrijk geboren auteur vermoedt dat het succes te maken heeft met het internationale karakter van zijn strip. Maar misschien is het geen toeval dat juist een Vlaming een komische western maakt en de clichés van het genre parodieert. Dat relativerende is immers kenmerkend voor de generatie van Vlaamse stripmakers die na de Tweede Wereldoorlog begonnen.

Gemakshalve beschouw ik hier elke auteur als Vlaams als hij of zij in de Vlaamse cultuur is opgegroeid. Het is een arbitrair criterium dat geen rekening houdt met een aantal andere criteria, zoals het feit dat sommige auteurs ondertussen al jaren in het buitenland wonen (b.v. Vance, Griffo en Legendre).

 

 

Bovendien worden heel wat strips gemaakt door mensen vanuit verschillende taal- en cultuurgebieden: zo tekenen heel wat Vlamingen scenario's van Franstalige Brusselaars of Walen: Vance & Van Hamme, Griffo & Dufaux, Jean-Pol & Cauvin, Johan de Moor & Stephen Desberg. Zij werken dan ook voor Franstalige uitgeverijen en hun strips (XII, Giacomo C., Sammy, Kobe de Koe) worden wel internationaal verkocht. Ook reeksen als Tom Carbon, Cowboy Henk, Suske en Wiske of het werk van Marvano zijn in het buitenland niet onbekend.

 

 

Het uitgeven van Vlaamse strips

 

In Vlaanderen is het uitgeversbedrijf, ook wat strips aangaat, grotendeels in Nederlandse handen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de grootste producent van Vlaamse strips, Standaard Uitgeverij. Zij heeft de laatste vijftien jaar haar fonds uitgebreid met veel werk van buiten de Vandersteen-studio: ze nam verschillende populaire reeksen over van krantenuitgevers en na het verdwijnen van het stripblad Kuifje lanceerde ze het Suske en Wiske-weekblad, waardoor onder andere jong talent zoals een Steven Dupré (Sarah en Robin), de kans krijgt om zich te ontwikkelen.

Ieder jaar verschijnen zo'n vijfhonderd strips in het Nederlands, meer dan de helft daarvan zijn vertalingen (vooral uit het Frans) maar er worden meer Vlaamse stripalbums verkocht. De topdrie van de best verkopende strips in Vlaanderen ziet er ongeveer als volgt uit: Suske en Wiske, Jommeke, Kiekeboe.

Zij zitten alle rond de honderdduizend exemplaren voor een eerste oplage. Het zijn allemaal series die zonder onderbreking in dagbladen worden voorgepubliceerd en waarvan jaarlijks minstens vier nieuwe albums op de markt komen. De albums verschijnen allemaal in vierkleurendruk en hebben een slappe kaft. Nu is de gemiddelde kostprijs van dergelijke albums ongeveer 140 frank, wat aanzienlijk goedkoper is dan de Franse of Duitse uitgaven met harde kaft. Dertig jaar geleden waren de meeste Vlaamse stripalbums spotgoedkoop, omdat vierkleurendruk uitzonderlijk was en lichtbruin papier werd gebruikt. Als er nu nog strips in zwart-wit verschijnen, dan is dat meestal uit economische overwegingen (bv. bij een kleine oplage) en minder een esthetische keuze. Elders ter wereld worden prachtige dingen gedaan met louter zwart en wit: Breccia, Baudoin, Crumb om er maar enkelen te vermelden. Hier zijn het alleen de afgestudeerden van kunstacademies die nog in zwart-wit experimenteren in Small press-publicaties (bv. Bill, Verdomd goed tijdschrift, Fin de Semaine, Beeldstorm...).

 

Invloed van publicatievorm

 

De manier waarop een strip wordt gepubliceerd, lijkt los te staan van zijn creatie, maar niets is minder waar.

Allereerst staan stripmakers die dagelijks aan een krant twee stroken moeten afleveren, jaar in jaar uit behoorlijk onder druk. Strips die in zulke omstandigheden worden gecreëerd, zijn dan ook letterlijk en figuurlijk serie-producten; zij worden trouwens door een kleine groep van mensen in een vaste werkverdeling gemaakt.

Voorpublicatie in een krant heeft ook zijn weerslag op de vorm en inhoud van de strip. De auteurs dienen er steeds rekening mee te houden dat elke pagina doormidden moet worden gesneden. Daarom wordt één plaat meestal in vier stroken van plaatjes opgedeeld. Dat heeft eveneens implicaties voor de decoupage van het verhaal: elke aflevering in de krant moet liefst met een element van spanning afronden.

One-shots, albums die geen deel uitmaken van een serie en op zichzelf staan, hebben een andere structuur dan albums uit een langlopende reeks. One-shots zijn typisch voor de volwassen auteursstrip, waarbij de naam van de auteur een belangrijker verkoopsargument is dan de naam van het titelpersonage. Zulke auteursstrips zijn vrij zeldzaam in de Vlaamse strip.

 

 

Belangrijkste genres

 

Elke poging om duidelijk afgebakende genres te definiëren, is bij voorbaat gedoemd om onrechtvaardige veralgemening te maken. Toch zal ik proberen om enkele krachtlijnen te distilleren uit de veelheid van Vlaamse strips. In dit korte bestek is het onmogelijk om ieder werk of zelfs iedere auteur afzonderlijk te vermelden, laat staan te bespreken.

Bijna altijd worden Vlaamse strips tegenwoordig gemaakt op basis van een ‘origineel’ scenario. Zelden baseert men zich op een reeds bestaand verhaal: in de eerste Samson & Gert-strips ging men uit van tv-scenario's en Marvano waagt zich al eens aan een romanadaptatie (o.a. de SF-roman De Eeuwige Oorlog van de Amerikaan Joe Haldeman). Striptekenaars schrijven hun scenario's gewoonlijk zelf of doen beroep op een vaste (strip)scenarist; alleen bij uitzondering wordt iemand van buiten het vakgebied aangetrokken. Voor Les Cuisiniers Dangereux deed Eric Joris een beroep op een aantal Vlaamse schrijvers en filmers.

De meeste Vlaamse strips zijn zo gemaakt dat ze toegankelijk zijn voor kinderen: eenvoudige chronologische verhaalstructuren, duidelijke en verzorgde tekenstijl, correcte taal, als er humor is moet die vrij expliciet zijn; kortom zeer leesbare en volkse strips. Hoe divers de Vlaamse strip tegenwoordig ook is, een aantal genres komt hier weinig of niet voor, onder meer de gewelddadige superheldenstrip, de erotische of de pornostrip, de documentaire strip, de (auto)biografie, de experimentele strip en de religieuze strip.

Wel populair zijn genres zoals de familiestrip, de humorstrip, de BV-strip, de avonturenstrip. Vaak lopen deze genres door elkaar, want de Vlaamse familiestrip vermengt meestal humor met avontuurlijke elementen; dit laatste vind je bijvoorbeeld minder in de Amerikaanse familiestrip.

 

 

De Vlaamse stripfamilie is gewoonlijk erg bont van samenstelling, zowel qua leeftijd als qua uiterlijk en karakter. Het zijn volksfiguren en geen echte helden als Kuifje of Tarzan. De onderwerpen van de familiestrip zijn om commerciële redenen nogal braaf en hun humor is vrij mild, hoogstens wordt wat zachte kritiek gespuid, maar hij sluit naadloos aan bij de mening van de meerderheid. De humor van de Vlaamse familiestrip verschilt bijvoorbeeld van Nederlandse tegenhangers, zowel van de erg subtiele humor van Jan Jansen de kinderen als van de taboedoorbrekende humor van De familie Doorzon. Uiteraard is de aseksuele wereld van veel klassieke Vlaamse familiestrips een dankbaar onderwerp voor pornoversies of voor leuke parodieën (Boudens De Ware Wereld, De puberteit van Suster en Wiebke).

Ook de Urbanus-strip laat zich weinig gelegen liggen aan al die burgerlijke fatsoensnormen. Eigenlijk is hij een hedendaagse versie van de spontane, volkse strips die Vandersteen, Sleen of Pom veertig jaar geleden maakten. De maatschappij is intussen wel grondig veranderd, vandaar dat Linthout en Urbanus een heel eind verder kunnen gaan: hoe smerig het er soms ook aan toegaat, het wordt allemaal op een vrolijke en haast onschuldige manier verteld. Linthouts tekenstijl is ontwapenend naïef en kinderlijk. Bijvoorbeeld in Vaarwel, Eufrazie wordt de moeder van Urbanus gespietst op een kerktoren en nadien worden stukken van haar lichaam bij andere patiënten in het ziekenhuis ingeplant. In de nietsontziende humor wordt ook maatschappelijke kritiek vermengd. Als in de Urbanus-strip een bejaardentehuis ‘Opgeruimd staat netjes’ heet, dan getuigt dat van het cynisme van onze hedendaagse samenleving.

 

 

Een ander wijdverbreid genre is de kwajongensstrip over kinderen die kattenkwaad uithalen. De Amerikaanse Katzenjammer Kids van 1897 waren in navolging van de Duitse Max und Moritz losgeslagen anarchistische rebellen. De Vlaamse stripkinderen van na de oorlog waren daarentegen ‘lustige kapoentjes’ die nogal onschuldige grappen uithaalden met de champetter.

Tegenwoordig zijn ze een stuk mondiger en franker geworden, denk maar aan Legendres Biebel en Kas.

De humor in de Vlaamse strip is in de loop van de jaren flink geëvolueerd, maar blijft nog steeds minder divers dan bijvoorbeeld in de Franse of de Amerikaanse.

Nonsensicale en absurdistische humor is een sterke stroming in de Vlaamse strip: Kamagurka, Herr Seele, Fritz van den Heuvel en Cromheecke en Letzer. Interessante nieuwe thema's in de Vlaamse humorstrip komen veelal van jonge stripauteurs, omdat ze over hun eigen leven en generatie schrijven: Tom Bouden over jonge homo's, Jinx over de rockcultuur en Bart Schoofs over zijn eigen leven. Zij sluiten aan bij de Noord-Amerikaanse alternatieve strip waar de autobiografie een belangrijke stroming is.

 

 

Maatschappelijke satire, het basisgenre van de 19de-eeuwse Europese strip, komt nog maar weinig voor. In Kobe de Koe zit die satire onder een guitige en speelse vorm verborgen. Kobe ziet er immers uit als een gewone koe, maar soms trekt ze als geheim agent de wijde en wrede wereld in. Deze serie van Johan de Moor en Stephen Desberg verschijnt sinds 1992 in het Franstalige stripmaandblad (A SUIVRE) en wordt nu door Johan Anthierens op een succulente manier vertaald.

 

 

Een aparte richting binnen de humorstrip zijn strips rond bekende TV-gezichten, de zogenaamde BV's. Een hele reeks Bekende Vlamingen stortte zich in de jaren negentig op de strip: komieken, popzangers, politici, seks-symbolen, kinderidolen. De overgrote meerderheid van deze merchandisingstrips zijn ondermaats en eendagsvliegen. Zo werden van de eerste Van Rossem-strip maar liefst 60.000 exemplaren verkocht. Echter alleen Urbanus en Samson & Gert wisten op langere termijn een groot publiek aan te spreken. In het hilarische De geverniste vernepelingskes nemen Bosschaert en Urbanus bijna alle BV's op de korrel.

Terwijl de actie uit de Japanse manga knalt, gaat het er in de Vlaamse strip nog behoorlijk rustig aan toe. Pure actiestrips met geweld om het geweld worden in Vlaanderen zelden gemaakt. Hier gebruikt men de actie meestal in het kader van een thriller of een misdaadverhaal. XIII van Vance en Van Hamme is een knap getekende, spannende macho-avonturenreeks met verwijzingen naar de recente Amerikaanse geschiedenis (moord op Kennedy, Irangate...).

Het overgrote deel van de Vlaamse strips speelt zich in onze huidige tijd af, maar er zijn ook strips die gesitueerd zijn in het verleden of in de toekomst.

Met de teletijdmachine van professor Barabas worden Suske en Wiske geregeld naar verschillende episodes uit het verleden geflitst en de Rode Ridder draaft - zonder teletijdmachine! - door de hele Middeleeuwen heen. Gewoonlijk echter interesseert de Vlaamse strip zich maar voor een beperkt aantal periodes uit de geschiedenis en voor specifieke plaatsen: de Europese Middeleeuwen (Kroniek der Guldensporenslag), het Venetië van de 17 de eeuw (Giacomo C.), de achttiende eeuw (Bakelandt, De pioniers van de nieuwe wereld), het cowboytijdperk (Lucky Luke), het interbellum in de VS (Nino) en de Tweede Wereldoorlog in Europa (De zeven Dwergen). De verhalen zijn altijd fictief maar gebruiken historische elementen. Qua beeldtaal is bijvoorbeeld De zeven Dwergen van Marvano interessant, omdat hij zijn plaatindelingen met veel gevoel voor ritme componeert. Zorgvuldig gekozen kadrering maakt het tot een aantrekkelijk leesspektakel.

 

 

Meer fantastische genres, zoals SF, heroïc of ‘sword and sorcery’, komen minder voor maar spelen wel een grote rol in De Rode Ridder. In het album De Graalkoning gaat de zuivere ridder op zoek naar de Graal en moet hij het opnemen tegen het Kwaad, verpersoonlijkt in de figuur van de sexy Galaxia. Geen enkele scène speelt zich nog af bij normaal daglicht. De kitscherige, flamboyante kleurgloed houdt geen rekening met contourlijnen of de korrelige structuren van de fotokopieën, die Biddeloo opvallend verwerkt. Anita Schauwvlieghes psychedelische kleurpalet ondersteunt het barokke karakter van deze strip.

Vrouwen werken trouwens meestal als inkleurster of letteraarster in de Vlaamse strip. Erika Raven en Ilah zijn enkele van de schaarse striptekenaressen, maar evenals de meerderheid van hun mannelijke collega's kunnen zij van hun stripwerk alleen niet leven. De meeste striptekenaars (onder wie rastalenten als Jan Bosschaert) werken immers ook als illustrator of reclametekenaar. Stripauteurs moeten over het algemeen behoorlijk hard zwoegen en zij worden er niet rijkelijk voor betaald. Stripauteurs maken dan ook strips omdat ze het graag doen.

 

 

Toch een pessimistische eindnoot

 

De meeste Vlaamse stripmakers beweren pretentieloos amusement na te streven. Gezien de hoge oplages van hun albums slagen een aantal daar ontegensprekelijk in. Daarnaast heeft de populaire cultuur een aanzienlijke economische waarde, niet alleen qua omzet maar ook qua werkgelegenheid.

De medaille heeft echter ook een keerzijde. Zo is het bijzonder jammer dat wij hier geen auteurs hebben die strips maken voor volwassenen op het niveau van een Spiegelman of een Breccia. Vlaamse uitgevers zijn daar allerminst in geïnteresseerd, aangezien op die beperkte markt geen (grote) winst te maken is. Op veel media-aandacht of steun van staatswege hoeven dergelijke integere stripauteurs niet te rekenen. Voor hen bestaan er geen schrijversbeurzen of grote financiële prijzen.

De Vlaamse strip zit in een vicieuze commerciële cirkel gevangen, maar dat belet niet dat miljoenen lezers zich kostelijk amuseren met Suske en Wiske, Jommeke of Kiekeboe.

 

 

 

[hemweg]

Zonder het hele artikel in zijn geheel gelezen te hebben, wil ik er aan toevoegen dat wij in Nederland blij mogen zijn dat er een grote afzetmarkt voor strips in Vlaanderen is. Daardoor worden veel Franse (en overige) strips vertaald naar het Nederlands.

[Waldorf]

1998 is erg lang geleden. Hoe zou het tegenwoordig met de oplages zitten die de auteur vermeld? Het aantal uitgaves is wel flink gestegen in vergelijking met 23 jaar geleden.

[Gilles]

Iets zegt me dat de situatie in 1998 er rooskleuriger uitzag voor individuele oplages. 

Anno 2021 zijn er inderdaad veel meer uitgaves, maar het aantal lezers zal wel niet meer zo exponentieel meer zijn. Suske en Wiske, Jommeke... naar mijn mening duiken ze ook veel minder op, op koekendozen en andere merchandising. 

 

Misschien heeft het er ook mee te maken dat ik in 1998 tien jaar oud was? Het was een totaal andere beleving.

[Hamirubi]

 

Ter info. Pascal Lefèvre is een collega-historicus en schrijf wel vaker over de Vlaamse stripscène (al dan niet uit het verleden).

Hij heeft in 2003 een boekje uitgegeven met een state of the art van de Vlaamse strip (was dat niet samen met onze @Firmin Van De Kasseien?): dat heb ik steeds een interessant referentiepunt gevonden.

Het ware relevant om er in 2023 een update van te maken. Ik hou mij uiteraard aanbevolen.

 

[Lestat]

2 uren geleden, Waldorf zei:

1998 is erg lang geleden. Hoe zou het tegenwoordig met de oplages zitten die de auteur vermeld? Het aantal uitgaves is wel flink gestegen in vergelijking met 23 jaar geleden.

 

Exacte cijfers heb ik me niet, maar ik herinner me wel dat de oplages per album gedaald zijn behalve voor bepaalde succesreeksen. Geen idee of ik het artikel nog kan terugvinden. Er is wel een groter aanbod, maar in kleinere oplages.

[TDPB]

2 uren geleden, Waldorf zei:

1998 is erg lang geleden. Hoe zou het tegenwoordig met de oplages zitten die de auteur vermeld?

De helft minder vermoed ik.

[TDPB]

'98. De kampioenen-strip bestond toen een jaar. Het is uiteindelijk een veel langer lopende reeks geworden dan iedereen ooit had gedacht.

[Blutch]

21 uren geleden, cinco zei:

Nu is de gemiddelde kostprijs van dergelijke albums ongeveer 140 frank

 

Toen ik strips begon te kopen, in de jaren '80, kostte een Blauwbloezen 120 frank, amper 3 euro dus. Toch moest ik serieus sparen voor mijn collectie, want ik had aanvankelijk maar 200 frank zakgeld per week.

Nog vroeger kon je in de buurtwinkel Kuifjes kopen voor 80 frank. Geen idee hoeveel een Sus en Wis of een Jommeke kostte rond 1980. We hadden er thuis nochtans genoeg.

[Tuizentfloot]

2 uren geleden, Blutch zei:

 

Toen ik strips begon te kopen, in de jaren '80, kostte een Blauwbloezen 120 frank, amper 3 euro dus. Toch moest ik serieus sparen voor mijn collectie, want ik had aanvankelijk maar 200 frank zakgeld per week.

Nog vroeger kon je in de buurtwinkel Kuifjes kopen voor 80 frank. Geen idee hoeveel een Sus en Wis of een Jommeke kostte rond 1980. We hadden er thuis nochtans genoeg.

Suske en Wiske 60 Fr, Nero 50 Fr en Jommeke ( en Nero in zw.wit bij Het Volk ) 30 Fr. En een pintje kostte toen 21 Fr, voor een Rodenbach betaalde ik 25 FR.  

[Red Arrow]

5 uren geleden, TDPB zei:

'98. De kampioenen-strip bestond toen een jaar. Het is uiteindelijk een veel langer lopende reeks geworden dan iedereen ooit had gedacht.

Ook meteen de "nieuwste" echt populaire stripreeks in Vlaanderen.

 

Ik vind het niet zo erg dat de populariteit van Suske en Wiske, Kiekeboe en Jommeke gedaald is de afgelopen 20 jaar. Ik vind het wel erg dat er amper nieuwe Vlaamse familiestrips bijkomen. Standaard Uitgeverij heeft in mijn ogen zichzelf in de voet geschoten door te veel in te zetten op de klassiekers.

 

Ik (geboren in 1997) was als kind alleszins veel meer aangetrokken door nieuwe Waalse strips dan door de Vlaamse klassiekers.

[TDPB]

Om een echt populaire strip te maken heb je meer nodig dan een goedgemaakte strip die hier en daar in de winkels ligt.

[Lük Bey]

17 hours ago, Red Arrow said:

Standaard Uitgeverij heeft in mijn ogen zichzelf in de voet geschoten door te veel in te zetten op de klassiekers.

 

't Is niet dat ze niet geprobeerd hebben. Verschillende pogingen om commerciële reeksen te starten, zijn allemaal mislukt (in de ogen van de Standaard dan toch). 

[TDPB]

Waren er veel pogingen?

W817 heeft 30 albums gelopen, dus dat viel mee. Basta 12, maar dat heeft nooit genoeg verkocht. Tegenwoordig hebben ze De Buurtpolitie en De Nachtwacht. Maar dat zijn dus allemaal tv-gerelateerde reeksen. Was er nog iets niet-tv gebaseerd dat het meer dan een paar albums heeft volgehouden de laatste 20 jaar? Ik kan me niet meteen iets voor de geest halen.

 

edit: Orphanimo natuurlijk. En de Boeboeks. Om de een of andere reden dacht ik dat die bij de stripuitgeverij/Het Volk/Dupuis vlaanderen zaten.

[kbellon]

19 minuten geleden, TDPB zei:

edit: Orphanimo natuurlijk. 

Hele leuke serie!

Maar die had nooit echt veel langer mogen lopen dan de huidige 12 delen, aangezien het wel een doorlopend verhaal was met een echt einde als doel.

Misschien nog een cyclus ofzo, maar zeker geen 100+ delen.

[Ambreville]

36 minutes ago, TDPB said:

Was er nog iets niet-tv gebaseerd dat het meer dan een paar albums heeft volgehouden de laatste 20 jaar? Ik kan me niet meteen iets voor de geest halen.

 

Jump? Of was dat op iets van de VRT gebaseerd?

[Lestat]

De Zusjes Kriegel en andere verhalen van Marc De Bel hebben ze ook geprobeerd.

[TDPB]

Natuurlijk, Jump! en Figaro.

[Tanuki]

Jump (Cambré)

Figaro (Van Bael)

Voorbij de steen (Broeders)

Betty & Dodge (Du Caju)

 

Vier reeksen die zo direct in me opkomen die gevallen zijn op één of andere bijltjesdag bij de uitvegerij. Er zullen er nog zijn.

[cinco]

Plankgas en Plastronneke?

[Red Arrow]

Ook nog SAM.

 

Maar inderdaad, veel strips van VRT, VTM en Studio 100. Als je die weglaat, blijft er bitterweinig over. Volgens mij lezen elfjarige boekenwormen dat over het algemeen niet meer graag, daar zijn ze te oud voor. Je moet dan hópen dat ze Kiekeboe leuk vinden, of Waalse/Franse/Japanse/Amerikaanse strips leren kennen, want anders sterft het strippubliek uit in Vlaanderen. Ik zou nu ook niet op dit forum zitten moesten de Waalse strips niet populair zijn geweest in mijn kindertijd.

 

Ik heb het gevoel dat de Franstalige markt meer risico's durfde te nemen (of kon nemen?).

[cinco]

3 minuten geleden, Red Arrow zei:

Ik heb het gevoel dat de Franstalige markt meer risico's durfde te nemen (of kon nemen?).

 

Ook een verschil van mentaliteit kwestie beeldverhalen.

[TDPB]

Dat ze een groter afzetgebied hebben helpt natuurlijk.

[TDPB]

8 minuten geleden, Red Arrow zei:

Ook nog SAM.

Dat kan je bezwaarlijk een strip van de laatste 20 jaar noemen.

[Lestat]

Apostata zat ook eerst bij Standaard, maar is dan verhuis vanaf deel 5.